Halkın enflasyonunda (gıda fiyatları) geçen yılın sonbahar aylarında başlayan hızlı yükseliş eğilimi, yavaşlayarak da olsa Mart ayında da devam etti. Geçen yılın son dört ayında yüzde 7,4 oranında artan gıda fiyatları bu yıl ocak ayında yüzde 0,9, Şubat ayında yüzde 3,55, Martta ise yüzde 0,79 oranında yükseliş kaydetti. Bu yılın ilk üç ayında gıda harcamalarında yaşanan artış yüzde 5,35’e kadar çıktı.
Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu AR-GE biriminin, Ankara’daki pazar ve marketlerden düzenli olarak derlediği fiyatları esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” araştırmasının ocak ayı sonuçları, dar ve sabit gelirliler üzerindeki gıda enflasyonu baskısının artarak devam ettiğine işaret ediyor.
Tüketim harcamaları araştırmaları, en yoksul yüzde 10’luk kesimin harcadığı her 100 liranın 31 lirasını gıda için yaptığını, en zengin yüzde 10’luk kesimin 100 liralık harcaması içerisinde gıdanın aldığı payın ise 13 lirada kaldığını gösteriyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında yaşanan artış ve azalışlar yoksulların bütçesini zenginlere göre çok daha derinden etkiliyor.
Birleşik Kamu-İş’in araştırmasına göre Türkiye’deki aileler gıda için harcadıkları her 100 liranın 18,7 lirasını pirinç, ekmek, bulgur, buğday unu, makarna ve şehriye gibi ürünlere harcıyor. Diğer ülkelere göre miktar olarak çok az tüketilmesine rağmen, dünyanın belki de en yüksek fiyatlarının geçerli olması nedeniyle et ve balık için yapılan harcamalar ise gıda harcamalarının yüzde 24,3’ünü oluşturuyor. Süt, peynir, tereyağı ve diğer süt ürünleri ile yumurtanın gıda harcamaları içerisindeki payı ise yüzde 18’i buluyor. Türkiye’de gıda için harcanan her 100 liranın 5,3 lirası tereyağı dışındaki yağlara,8,2 lirası meyveye, 13,3 lirası sebzeye 1,5 lirası bakliyata, 10,7 lirası ise diğer gıda ürünlerine ayrılıyor.
Bu arada TÜİK’in araştırmalarına göre yoksullar gıda harcamalarının büyük bölümünü ekmek, tahıl ve sebzeye ayırırken, zenginlerin gıda harcamalarının büyük bölümünü et balık ve deniz ürünleri meydana getiriyor.
| GIDA FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİM (Mart 2018) | |||
| Bir Önceki Aya Göre (%) | Son Üç Aylık (%) | Son Yedi Aylık (%) | |
| Ekmek, un, bulgur, makarna v.b. | 0,36 | 11,44 | 12,25 |
| Et-Balık | 1,35 | -4,15 | -8,23 |
| Süt, süt ürünleri, yumurta | 8,22 | 6,78 | 17,31 |
| Yağ | -0,06 | 1,01 | 3,41 |
| Meyve | -0,66 | 33,18 | 22,83 |
| Sebze | -8,29 | 1,02 | 48,20 |
| Bakliyat | -0,59 | -9,10 | -1,80 |
| Diğer | 0,78 | 2,16 | 13,31 |
| Ortalama | 0,79 | 5,35 | 13,11 |
Türkiye’de başta hayvancılık olmak üzere tarım sektörünün üretimindeki artışın, talep artışının gerisinde kalması, üreticiyle tüketici arasındaki zincirde yer alan aracıların yüksek kar marjları ve diğer nedenlerle gıda fiyatlarında yaşanan yükselişten en büyük zararı, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan yoksul kesimler görüyor.
Marttaekmek, un, bulgur, pirinç, makarna fiyatlarında bir önceki aya göre yüzde 0,36 oranında artış yaşandı. Ekmek fiyatlarına, gramajı düşürülerek hem bu yıl ocak ayında hem de şubat ayında önemli oranda zam yapılmıştı. Bu zamların da etkisiyle vatandaşların yılın ilk üç aylık döneminde ekmek, un, bulgur ve pirinç için ödemesi gereken aylık tutar geçen yıl aralık ayındaki düzeyine göre yüzde 11,44 gibi oldukça lüksek bir oranda artış gösterdi.
Bir süredir ithalatla fiyatları kontrol altına alınmaya çalışılan et-balık fiyatlarında Martta yüzde 1,35 oranında artış kaydedildi. Bu artışta da özellikle tavuk ve balık fiyatlarındaki artış belirleyici oldu. İthalatla terbiye edilmeye çalışılan dana eti fiyatı Martta yüzde 1,8 oranında azalırken. Koyun eti fiyatları değişmedi.
. Süt ve süt ürünleri ile yumurta harcamalarında ise yüzde 8,22 oranında yükseliş gözlendi. Bu grupta fiyat artışında yumurta ile tulum peyniri fiyatlarındaki artış belirleyici oldu.
Martta katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 0,06 oranında azaldı. Meyve harcamaları yüzde 0,66 oranında, sebze harcamaları ise yüzde 8,29 oranında düşüş gösterdi. Bakliyat fiyatları yüzde 0,59 oranında azalırken, diğer gıda fiyatlarında da yüzde 0,78 oranında artış oldu.
2018’İN İLK ÜÇ AYI
Araştırmaya göre 2018 yılının ilk üç ayında gıda harcamalarında yaşanan toplam artış ise yüzde 5,35’e ulaştı. Bu dönemde ekmek, un, bulgur, makarna harcamaları yüzde 11,44 oranında artış kaydetti. Et-balık fiyatları yüzde 4,15 azalırken, süt ve süt grubu ürünlerin fiyatlarında yüzde 6,78, yağ fiyatlarında yüzde 1, meyve fiyatlarında yüzde 32,31, sebze fiyatlarında yüzde 1 oranında artış gözlendi. Bakliyat fiyatlarının yüzde 9 gerileme yaşanan son üç ayda diğer gıda maddelerinin fiyatlarında ise ortalama yüzde 2,16 oranında artış oldu.
SON YEDİ AY
Araştırmanın yapılmaya başlandığı Eylül 2017 ile Mart 2018 aylarını kapsayan son yedi aylık dönemde ise gıda harcamalarında ortalama yüzde 13,15 oranında artış gözlendi.
Bu dönemde ekmek, un, bulgur, makarna ve benzerlerinin fiyatlarında yüzde 12,25 oranında artış yaşandı. Et-balık fiyatlarında yüzde 8,23 oranında azalış gözlenirken, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatları yüzde 17,3 oranında artış gösterdi. Son yedi ayda katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 3,41 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 22,83 oranında sebze fiyatları ise yüzde 48,2 oranında artış kaydetti. Bakliyat fiyatları yüzde 1,8 oranında azalırken diğer gıda fiyatları ise yüzde 13,31 oranında artış gösterdi.
Mehmet BALIK
Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu
Genel Başkanı Güncelleme Tarihi: 29 Mart 2018, 00:00
