Türkiye önceki gece tarihin en yıkıcı depremlerinden birini yaşadı. Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Akdeniz Bölgesi'nde binlerce can kaybına ve yıkımlara neden olan felaket, uzmanların ve meslek odalarının uyarılarının dikkate alınmadığını ve yeni bir depreme hazırlıklı olunmadığını ortaya koydu. Dünyanın önemli deprem kuşaklarından biri üzerinde yer alan Türkiye'de afetlere hazırlıklı olunmadığı bütçe rakamlarına da yansıyor.
Afet bölgesinde depreminden ardından ilk açıklamaları yapan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, “Türkiye deprem bölgesi, bundan kaçışımız yok. Öldüren deprem değil, binalar” ifadelerini kullandı. Ancak merkezi bütçeden deprem başta olmak üzere afet için harcanan ödenek birçok kuruma aktarılan paradan daha düşük.
2022 yılında merkezi bütçeden Şehircilik ve Risk Odaklı Bütünleşik Afet Yönetimi için 21,3 milyar lira harcandı. Bu rakam kur korumalı mevduat hesaplarına Hazine’den aktarılan tutarın yüzde 23’üne denk geliyor. 2022’de kur korumalı mevduatların Hazine’ye yükü 92,5 milyar lira oldu. 2022’nin tamamında 70 milyar TL’lik müteahhitlik giderine imza atıldı.
Yalnızca Erdoğan tarafından kullanılan, hesabı sorulamayan ve halk arasında “örtülü ödenek” olarak adlandırılan harcamaların 2022’deki tutarı ise rekor artışla 3,5 milyar TL’yi buldu.
9,3 MİLYAR LİRA ÖZEL İLETİŞİM VERGİSİ TOPLANDI
Afet riski altındaki alanların dönüşüm giderleri için bütçeden 2022 yılında sadece 2,5 milyar liralık harcama yapıldı. Buna karşın 1999 yılındaki depremin ardından hayatımıza ‘deprem dayanışma vergisi’ olarak giren ve kalıcılaşan özel iletişim vergisi adı altında geçen yıl 9,3 milyar lira toplandı. Bu kalemde toplanacağı tahmin edilen tutar ise 2022'nin tamamı için 8,8 milyar liraydı.
Çıkarıldığı dönemde bir yıllık geçici olduğu açıklanan vergi, 2003 yılına kadar sürekli uzatıldı ve 2003’te AKP’nin ilk yılında kalıcı hale getirildi. Verginin geçici olduğu 1999 ile 2003 yılları arasında Özel İletişim Vergisi (ÖİV) adıyla 4,6 milyar lira toplandı.1999-2022 yılları arasında özel iletişim vergisi adı altında 88 milyar 240 milyon lira toplandı.
Toplandığı ilk yıllarda depremzedeler için konteyner kentler kurulduğu ve altyapının yeniden inşa edildiği öne sürüldü. Bu süreçte depremzedelere kira ve barınma yardımı yapılırken 44 bin 107 geçici, 42 bin 587 kalıcı konut inşa edildi.
Ancak 2003 itibarıyla kalıcı olan ÖİV’nin depremzedeler veya depreme hazırlık için tahsil edilmediği AKP hükümetlerinin Maliye Bakanlığı’nı yapan Mehmet Şimşek tarafından itiraf edilmişti. 2011 yılındaki Van Depremi’nin ardından ‘deprem vergileri nerede?’ sorusu yöneltilen Şimşek, toplanan paraların eğitim, duble yollar, sağlık harcamalarında kullanıldığını belirtmişti. Şimşek, “Sonuçta bunlar servettir. Bu vergiler bizim sağlığımıza gidiyor. Diyorsunuz ki bu çerçevede 44 milyar liralık vergi topladınız, nereye gitti. Sadece bir yıllık vatandaşın sağlığı için yaptığımız harcama 44 milyar lira. Bu, duble yollara gidiyor, demiryollarına, havayollarına, çiftçimize, eğitime gidiyor” demişti.
BirGün Gazetesi
