EVLENME YAŞI TARTIŞMALARI

Evlenme ehliyeti ile ilgili hükümleri, HAK' (1917 tarihli Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi) dan önceki dönem ve HAK dönemi olmak üzere iki başlık altında incelemek gerekir.

aa) 1917 tarihine kadar Türk devletlerinde tatbik edilen hükümler, Hanefi mez-hebinin görüşleridir. Evlenme ehliyeti, başkalarının izin ve icâzetine ihtiyaç duyul-maksızın evlenebilme ehliyeti demektir. Bunun için tam edâ ehliyeti, yani âkıl, baliğ ve hür olma şartı aranır. Bu şartlara sahip olmayanlar, ilerde göreceğimiz gibi, ancak ya başkaları tarafından veya başkalarının izin ve icâzeti ile evlenebilirler; yani do-laylı olarak evlenme ehliyetini kazanabilirler.

Evlenme ehliyeti açısından insanları üç guruba ayırabiliriz:

Birincisi, tam edâ ehliyetine sahip olanlardır. Hanefilere göre tam ehliyetli kadın ve erkek, nikâh akdedebilirler. Diğer mezhepler, tam ehliyetli de olsa, kızların ancak velileri vasıtasıyla evlenebileceklerini kabul etmektedirler. Evlenme ehliyeti açısından tam ehliyetli olmanın şartları arasında rüşd yoktur; sefih de tam evlenme ehliyetine sahiptir. Evlenme ehliyetinin alt yaş sınırı kızlarda 9, erkeklerde 12; üst sınırı ise, İmameyn'e göre 15, Ebu Hanefi'ye göre ise kızlarda 17, erkeklerde 18 yaşdır.

İkincisi, eksik ehliyetliler, yani mümeyyiz küçükler, ma'tûhlar ve kölelerdir. Hanefilere göre, bunlar da nikâh akdi yapabilirler. Ancak bunların akidleri, velilerinin izin yahut icâzeti olmadan geçerli değildir. Bunlar, velileri tarafından da evlen-dirilebilirler.

Üçüncüsü, edâ ehliyeti bulunmayanlar, yani gayr-ı mümeyyiz küçükler ve akıl hastalarıdır. Bunların evlenme ehliyetleri yoktur. Bunlar, velilerinin izin ve icâzetiyle de olsa evlenemezler; ancak velileri tarafından evlendirilebilirler. Bir kısım İslâm hukukçuları, bunların velileri tarafından da evlendirilemeyeceğini kabul et-mişlerdir ki, HAK bu görüşü kanunlaştırmıştır.

bb) 1917 tarihli HAK'ın getirdiği yenilikler devresidir. HAK, bu konuda diğer mezheplerin görüşlerinden yararlanarak yeni bir düzenlemeye gitmiştir. Evlenme ehliyeti için erkeklerin 18, kızların 17 yaşını bitirme şartını koşmuştur. Bu konuda, İmameyn'in görüşünü kısmen değiştiren HAK, Ebu Hanife'nin görüşünü kabul etmiş bulunmaktadır. Evlenme ehliyetine sahip olan erkeklerin diledikleri gibi evlenebile-ceklerini hükme bağlayan Kararnâme, kızlar için, hâkimin durumu velisine bildirip bir itirazı olup olmadığını sorması şartına bağlamıştır. Velinin itirazı, kocanın denk olup olmadığına (kefâet) dairdir. Yoksa velinin izni şartı yoktur. Kararnâmeye göre, 18 yaşına basmamış erkekler ve 17 yaşına ulaşmamış kızlar, kazâî rüşd kararı, yani hâkimin izniyle evlenebilirler. Ancak kızlar için velinin de izni istenmektedir.

Kararnâme ayrıca evlenme ehliyeti açısından iki yenilik daha getirmiştir: Birin-cisi, evlenmeye alt sınır olarak 12 ve 9 yaşları konulmuş, velilerin dahi bu yaştan öncekileri evlendiremeyecekleri hükme bağlanmıştır. İkincisi ise, Hanefi mezhebi-nin akıl hastalarının velileri tarafından evlendirilebilmeleri şeklindeki görüşün ter-kedilerek, bir zaruret olmadıkça, evlendirilememeleri esasının kabul edilmesidir.
 
 
Prof. Dr. Ahmed Akgunduz
 
Rector & President
Islamitische Universiteit Rotterdam Güncelleme Tarihi: 13 Ocak 2015, 00:00