Dünya Bankası'nın hazırladığı bir raporda, Ukrayna'daki savaşın neden olduğu üretim ve tedarik kesintisinin, doğal gazdan buğday ve pamuğa kadar birçok üründe büyük fiyat artışlarına yol açacağı belirtiliyor.
BBC Türkçe'de yer alan habere göre; raporun yazarlarından Peter Nagle, fiyatlardaki artışın "çok büyük ekonomik ve insani etkilerini hissettirmeye başladığını" söyledi. Dünya Bankası'nın kıdemli ekonomisti Nagle, "Dünyanın dört bir yanındaki hanelerde, hayat pahalılığı krizi hissediliyor" dedi. Nagle, "Gelirlerinin daha büyük bir kısmını gıda ve enerjiye harcadıkları için en yoksul haneler için özellikle endişeliyiz, bu fiyat artışına karşı özellikle onlar çok hassas" diye konuştu.
Dünya Bankası, enerji fiyatlarının %50'den fazla arttığını ve bu durumun haneler ve işletmeler için faturaları yükselteceğini vurguluyor. En büyük artış ise maliyet fiyatlarının iki katından fazla tırmanışa geçtiği Avrupa'da oldu. Fiyatların gelecek yıl ve 2024'te düşeceği tahmin ediliyor, ancak o zaman bile geçen yılki fiyatlara kıyasla %15 daha yüksek seyretmesi bekleniyor.
Dünya Bankası, enerji fiyatlarının Nisan 2020'deki en düşük seviyeden bu yıl Mart ayındaki en yüksek seviyelere tırmanmasını, "23 aylık en yüksek artış" olarak nitelendiriyor. İki yıldan az bir süre içinde bu kadar yüksek bir artış, en son Orta Doğu'daki gerilimler nedeniyle fiyatların yükseldiği 1973'te olmuştu.
Petrol fiyatlarının 2024'e kadar yüksek seyretmesi bekleniyor. Bu yıl varil fiyatı ortalama 100 dolar civarında olacağı tahmin edilen Brent Ham petrol göstergesi, yaygın enflasyona yol açacak bir ölçüt.
Rusya, dünya petrol üretiminde yaklaşık %11'lik payı ile üçüncü sırada yer alıyor. Ancak Dünya Bankası raporunda, yaptırımlar yüzünden yabancı şirketlerin ayrılması ve teknolojiye erişimin sınırlanması nedeniyle "savaştan kaynaklanan tedarik kesintilerin olumsuz etkisinin kalıcı olması bekleniyor" denildi.
Rusya şu anda AB'nin doğal gazının %40'ını, petrolünün %27'sini sağlıyor ancak Avrupa hükümetleri, ülkelerini Rusya'ya bağımlılıktan kurtarmak üzere harekete geçiyor. Bu da başka yerlerden tedarik talebinde artışa yol açarak küresel fiyatların artmasına katkıda bulundu.
BUĞDAY FİYATLARINDA REKOR ARTIŞ
Dünya Bankası'nın ürün fiyatları tahmini de birçok gıdanın maliyetlerinde keskin artışlar konusunda uyardı. BM gıda fiyatları endeksi, 60 yıl önce kayıtlar başladığından bu yana en yüksek seviyelerde olduğuna işaret ediyor.
Buğdayın %42.7 artarak dolar bazında yeni rekor seviyelere ulaşması bekleniyor. Diğer önemli artışlar ise arpada %33,3, soya fasulyesinde %20, sıvı yağda %29,8 ve tavukta %41,8 olarak görülüyor. Bu fiyat artışları, Ukrayna ve Rusya'dan ihracatın büyük ölçüde azalmasıyla bağlantılı.
Savaştan önce Rusya ve Ukrayna, Amerikan yatırım bankası JP Morgan'a göre küresel buğday ihracatının %28,9'unu ve S&P Global'e göre birçok işlenmiş gıdada önemli bir bileşen olan küresel ayçiçeği arzının %60'ını oluşturuyordu.
Gübre, metal ve mineraller de dahil olmak üzere diğer hammadde fiyatlarının da artması bekleniyor. Kereste, çay ve pirinç ise maliyetlerinin düşmesi beklenen az sayıdaki ürünler arasında yer alıyor.
Bank of America'dan bir araştırmaya göre, "Buğday, ihracatta ikame edilmesi en zor tarım ürünlerinden biri".
Raporda, Kuzey Amerika ve Çin'deki kötü hava koşullarının, Ukrayna arzının azalmasının etkisini daha da ağırlaştırması ihtimaline dikkat çekiliyor. Savaş nedeniyle ilkbaharda tarla ekimi sezonunu sekteye uğradığı için bu durum önümüzdeki yıl da devam edecek görünüyor.
Ayrıca, Ukrayna'dan yapılan tahıl ve yağlı tohum sevkiyatlarının çatışmalar nedeniyle %80'den fazla düştüğünü ve bu kayıp ihracatların bir yıl boyunca "yaklaşık 10 günlük dünya gıda arzına eşit olduğu" belirtiliyor.
Dünyanın dört büyük gıda alım-satımı şirketinden biri olan Archer Daniels Midland'ın CEO'su, fiyatların yakında düşmesini beklemiyor.
ABD merkezli şirket bu yılın ilk üç ayında net kazancının %53'lük bir artışla 1 milyar 50 milyon dolara yükseldiğini açıklarken; CEO Juan Luciano, Kanada ve Güney Amerika'da ürün azlığı, Karadeniz bölgesindeki aksaklıklar nedeniyle önümüzdeki birkaç yıl boyunca küresel tahıl piyasalarında sıkıntıların devam edeceğini söylüyor.
Dünya Bankası'ndan Nagle, Ukrayna savaşının neden olduğu arz sıkıntısının çözülmesine diğer ülkelerin orta vadede yardımcı olabileceğini belirtiyor. Ancak bu yıl gübre fiyatlarında %69'luk bir artış tahmini, "çiftçilerin daha az gübre kullanmaya başlaması ve tarımsal verimin düşmesi konusunda gerçek bir risk" anlamına geliyor.
Dünya Bankası raporu, genel olarak ürünler için "Fiyatların genel olarak 2022'de zirve yapması, ve bu zirvenin daha önce tahmin edilenden çok daha yüksek olması bekleniyor" diyor.
Ayrıca "Ürün piyasalarının görünümünün, büyük ölçüde Ukrayna'daki savaşın süresine ve bunun tedarik zincirlerinde neden olduğu aksamalara bağlı olacağı" belirtiliyor.
KARAR GAZETESİ
