Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili son adımlar atılırken yasa teklifinin bu hafta TBMM Başkanlığına sunulması bekleniyor. EYT yasa teklifi ile eş zamanlı olarak vergi ve prim borçlarının yapılandırılmasına ilişkin kanun teklifi de önümüzdeki günlerde TBMM’ye sunulacak.
EYT yasası yürürlüğe girdikten sonra 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı çalışmaya başlayanlardan yaş dışındaki koşulları yerine getirenler emeklilik başvurusunda bulunabilecekler. Ancak, emekli aylığı bağlanabilmesi için başvuru tarihinde kişinin kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin borcunun bulunmaması gerekiyor. Yapılandırma kanunu, hem cari prim borcu bulunan hem de geçmişte ödeyemedikleri prim borcu nedeniyle durdurulan sigortalılık sürelerini canlandırmak isteyen Bağ-Kur’lu EYT’lilerin imdadına yetişecek.
Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberine göre; prim borcunu ödeyemeyen Bağ-Kur’luların prim borçları 2008, 2015, 2018, 2020 ve 2021 yıllarında çıkan kanunlar ile silindi. Buna karşılık sigortalılık süreleri durduruldu. En son 2021 yılındaki yapılandırma kanunu ile Bağ-Kur’luların 30 Nisan 2021 tarihinden önceki prim borçlarını ödemeleri için dört aylık süre tanındı. Bu sürede ödemeyenlerin borçları silinirken, sigortalılık süreleri de durduruldu. Durdurulan sigortalılık süreleri emeklilikte dikkate alınmıyor.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, durdurulan sigortalılık süreleri hangi döneme ait olursa olsun, cari asgari ücret üzerinden prim ödenerek canlandırılıyor (ihya ediliyor). Bir günlük süreyi ihya etmek için en az 1 günlük asgari ücretin yüzde 34.5’i oranında prim ödeniyor. 2023 yılında normalde bir günlük ihya için 115.09 TL prim ödemek gerekiyor. Örneğin, geçmişte herhangi bir dönemde 36 ay (1080 gün) prim günü silinmiş olan Bağ-Kur’lu, normalde ihya başvurusu yaptığında (1.080 gün X 115.09 TL) 124 bin lira ödemek zorunda.
İHYA MALİYETİ AZALACAK
Yeni yapılandırma kanunu teklifinin ayrıntıları henüz belli olmadı ancak önceki kanunlarda prim borçlarının gecikme faizi ve gecikme cezaları silindi. Bunun yerine yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) dikkate alınarak enflasyon farkı uygulandı. Ödemeyi peşin yapanlardan anaparanın tamamı, enflasyon farkının ise sadece yüzde 10’u alındı. Enflasyon farkının kalan yüzde 90’ı silindi.
Böylece ihya maliyeti, cari asgari ücret üzerinden prim ödemeye göre büyük ölçüde azaldı. Yeni yapılandırma kanunu ile de aynı uygulamaya gidilecek. Peşin ödeyenlerden, enflasyon farkının sadece yüzde 10’u alınacak. Bu şekilde ihya maliyeti oldukça azalacak. Borç ne kadar eski tarihli ise sağlanan avantaj o kadar artacak.
KREDİ KOLAYLIĞI SAĞLANACAK
Sosyal Güvenlik Kurumu, yapılandırma kanunları kapsamında prim borçlarını ödediği takdirde emekli aylığı bağlatmaya hak kazananlar için bankalar ile kredi anlaşması yapıyor. Bankalar, verdikleri krediyi emekli aylığından yapılan kesinti ile tahsil ediyor.
İhya işlemi ile eksik prim günlerini tamamlayıp emekliliğe hak kazanan Bağ-Kur’lular, SGK’nın anlaşma yapacağı bankalardan kredi kullanarak ödeme yapabilecekler.
İhya hakkından, ölen Bağ– Kur’luların hak sahibi eş ve çocukları da yararlanabiliyor. Prim borcu nedeniyle durdurulan sigortalılık süresini canlandırmak için yapılandırma kanunu kapsamında aynı şekilde ihya başvurusu yapabilecekler.
SÜRENİN TAMAMINI İHYA ETMEK LAZIM
Askerlik veya doğum borçlanmasında sadece eksik günleri tamamlayacak şekilde borçlanma yapmak mümkün bulunuyor. Örneğin, 18 ay askerlik yapan kişinin eksik günü sadece 30 gün ise askerlik süresinin 30 gününü borçlanması yeterli.
Buna karşılık, prim borcu nedeniyle sigortalılık süresi durdurulan Bağ–Kur’lular, eksik günleri daha az olsa bile durdurulan sigortalılık süresini ihya etmek istediklerinde, sürenin tamamının primini ödemek zorundalar.
PRİM BORCU OLANLARA AYLIK BAĞLANMAYACAK
EYT yasası çıktıktan sonra emeklilik dilekçesi veren Bağ– Kur’lu EYT’lilerden prim ödeme yükümlüsü kendisi olup dilekçe verdiği tarih itibarıyla prim borcu bulunanlara, borcu ödeyinceye kadar emekli aylığı bağlanmayacak. Bu kişilerin emeklilik dilekçesi, borcu ödedikleri tarihte geçerli sayılacak ve emekli aylığı, borcun ödendiği tarihi takip eden ay başından itibaren başlatılacak.
Son yapılandırma kanunu ile 30 Nisan 2021 öncesine ait prim borcunu dört ay içinde ödemeyen Bağ-Kur’luların sigortalılık süresi donduruldu. EYT’li Bağ-Kur’luların toplam prim günleri 9000’den fazla olsa bile emekli aylığı bağlatabilmeleri için 30 Nisan 2021 tarihinden sonra prim borcunun bulunmaması gerekiyor.
Emeklilik dilekçesi verdiği tarihte prim borcu olmamakla birlikte, emekli aylığı bağlama işlemleri sırasında geçmiş döneme ait brüt asgari ücretin iki katına (20.016 TL) kadar prim borcu olduğu tespit edilenlerin dilekçeleri geçerli kabul edilerek, aylıkları izleyen ay başından geçerli olmak üzere bağlanacak. Hesaplanan prim borçları ise emekli aylığından her ay 3’te 1 oranında kesilerek tahsil edilecek.
